Samizdatoj de fratino Oktaviana

Herooj de ĉe la rivero KWAI

Japana kolonelo Saito rigardis horloĝon, poste rigardkoncentriĝis en la malsovaĝigitajn akvojn de rivero Kwai. Proksimume post dek minutoj super tiuj ĉi ŝaŭmantaj akvokirloj devis kun bruego traflugi unua militvagonaro kun la japana taĉmento al proksima batal-fronto en Barmon. Inter la akvo kaj inter sabloŝtonoj sur la bordo li ekvidis ian sekretplenan draton.

Tragedio sur la rivero Kwai okazis en kelkaj minutoj.

Japana patrolo tuj komencis informesplori. La amerika taĉmento, kiu subminis la ponton, el la kaŝejo en la densa ĝangalo komencis pafadi kaj per kelkaj salvoj mortpafis japanojn. Angla kolonelo Niĥolson la komandanto de la milikaptitoj, kiuj konstruis la ponton kaj la fervojon ĵetis sin en la riverfluejon, kiam la kolonelo proklamis la alarmon.

El la malproksimo estis aŭdebla la fajfado de la militvagonaro. La rapidpafa kanono de amerika taĉmento komencis la barpafadon. Soldato de amerika infanterio , kiu havis ordonon elĵeti la vagonaron, estis trafita per pafoj de proksimeco. La korpo de kolonelo Niĥolson trafita per pafado falis sur la kontaktojn, kaj ekbruligis la eksplodaĵon de dinamito sub la ponto.

Giganta blanka nubo, ĝangalon ektremigis la bruego, kaj la japana militvagonaro falis en la ondojn.

Eble ankaŭ vi vidis tiun ĉi draman aperaĵon, per kiu finiĝas la bela kolorfilmo "Ponto sur rivero Kwai". Eble ankaŭ vin entuziasmigis la okazintaĵoj de anglaj militkaptitoj. Eble vi indignis super la krueleco de japanoj kaj mokfajfis la faman "Marŝon sur rivero kwai".

Sed la enhavon de la filmo elpensis la verkisto Pierre Boule. La fakta historio de militkaptitoj sur la rivero Kwai estis ja pli bela ol la historio el la filmo kaj en la romano. Inter la militkaptitoj travivis ĝin kapitano Ernesti Gordon, kaj elrakontis ĝin en la libro, kiu traflugis tra la mondo, kaj nomiĝas "Per Kwaivalo"

Ne estas permesite kapitulaci pro nenia prezo.

Ernesto Gordon tiam estis 25 jara, kaj apartenis inter la plej junaj kapitanoj de skota regimento "ARGYL", kiam sur la pacifiko eksplodis la dua mondmilito.

La sepan de decembro 1941 kiam la surmaraj kaj aeraj fortoj de admiralo Naguma ekatakis Pearl Harbourn kaj tiel ili komencis la militon, dua japana imperiestra flotilo forpuŝis el la bazo Gam-Banh kaj alcelis al malajzio kaj singapur. Komenciĝis la terura milito en la ĝangalo. Al japanoj komandis giganta generalo Yamaŝita, /"japana ROMMEL"/ kun la nekredebla subiteco kaj rapideco.

/Ĉi tie mankas du paĝoj/

Terura bombardado, difektigo de akvokondukiloj, disvatiĝintaj brulegoj kaj manko de brulmaterialoj kaj pafaĵo ŝanĝis la lastajn tagojn je la infero. La 15. februaro generalo Percival suprenstreĉis la blankan standardon kaj subskribis la kapitulacion de tuta taĉmento.

Yamaŝita furiozigita per la malmolnuka defendo, kiu al li elvicigis 20.000 da elitaj soldatoj, militkaptis Percivalon kaj liajn oficirojn kaj devigis ilin balai la stratojn de urbo.

Ĝi estis tre malgaja tago. Japanoj festis sian plej grandan venkon per ekkrioj: "BANZAI" kaj alinomis Singapuron je "ŜONAN, Hirtstelo". La skotoj el la regimento "ARGYLL" malarmigitaj en la kolonoj kun la lastaj militkaptitoj - ilies nombro estis 60.000 - por ĉiam forlasis la antaŭurbon de la haveno, kovritan per kadavroj de siaj amikoj. Oni koncentris ilin en la koncentrejo Changi.

La unua dolora surprizo: ili estis kondamnitaj al morto per malsato. La tuttaga nutraĵo konsistis el la unu moke malgranda plado de rizo. Ne estis kuraciloj por la malsanuloj, ne estis loko por la vunditoj kaj mortantoj. Kaj Japanoj sen skrupuloj mortigis kaj torturis la militkaptitojn. El ilia konduto estis klare, ke la militkaptitoj estis por ili la netolerebla ŝarĝo. Tial estis necese liberigi sin de ili per kie ajn maniero.

Foriri sur la riveron Kwai

Certan tagon fulmrapide disvastiĝis la sciigo tra la koncentrejo. La militkaptitoj ne kredis al la propraj oreloj. Tagmeze la raŭkaj kaj maltrankvilitaj voĉoj de gardistoj anoncis la alvenon de japana oficiro, kiu al la militkaptitoj pruvis la kuraĝigan sciigon: -Plej fortaj el vi, kiuj estas kapablaj fari longan vojon, estos grupigitaj en la formaciojn kaj iros en la tendaron tĥajaj montoj. Ili trovos tie la plej modernaj establaĵoj: la ludejojn, bonegan nutraĵon, modernan malsanulejon. La volontuloj povos iom labori. La lastaj povos fari, kion ili volas.

Montoj! La feliĉo venis neatendite. La militkaptitoj, kiuj restadis en la Changi, salutis kaj gratulis al ili, kaj kun la enviema rigardo sekvis la elektititajn virojn, inter kiuj estis ankaŭ la pli multo da Skotoj de Gordon.

En la tĥajaj montoj atendis ilin la amara trompiĝo, post la suferoplena marŝado.

Ili demetis la alportitaĵoj, en longa vico de barakoj ĉe la bordoj de rivero Kwai, kaj ne estis malfacile kompreni, ke la vortoj de japana oficiro estis nur fiaj, aĉaj trompoj.

En la barakoj ili trovis kelkajn centojn da militkaptitoj malsanaj je tifo. Ili eksciis de ili, ke dum la pasintaj monatoj, alvenis tie miloj da militkaptitoj, kaj ĉiuj mortis.

Unu sola nerara sinjoro en la koncentrejo estis malario, dizenterio, ekzantemtifo kaj la densaj nuboj de kuloj.

La -mallonga laboro por la volontuloj- signifis dek horojn de elĉerpiga laboro, kiun devis fari ĉiuj militkaptitoj, sub la minaco de maŝinpafiloj, je la konstruado de la militfervojo. Ĉi tiu dura devigado estis en la klara kontraŭdiro kun ĉiuj internaciaj interkonsentoj. Sed la justeco kaj la humaneco bedaŭrinde estis malproksime de la rivero Kwai.

Tiu terura laboro farita sub la vipo kaj en la nuboj de kuloj, elpostulis pli multe da vivoj ol la defendo de Singapuro. Atestas pri tio la senfinaj tombejoj, kiuj ankoraŭ hodiaŭ laŭlongas ĉirkaŭ la koncentrejo.

Profundaj kliniĝoj al la inspektistoj.

La skotaj knaboj stariĝis vidalvide al la kondamno kun la rektigita kapo kaj fiere. Kun ĉiu amareco en la koro kunpremis la dentojn kaj komencis tiujn frenezajn laborojn, pretaj morti, sen la plej malgranda esprimo de maforteco. Ili volis doni al siaj fipolicistoj instruon pri la homa digno.

"Dum unuaj semajnoj - skribas kapitano Gordon – sukcesis al ni konservi la propran dignon.

Sed nia firma decida starpozicio estis konsiderata kiel impertinenteco. Japanoj reagis malbonintence kaj kruele. Kiu ne salutis la inspektistojn kaj ne kliniĝis sufiĉe profunde, kiel postulis la reguloj de koncentrejo, tiun ili pistis, ĝis li ne faligis. La plej malbona demando, kiun ili povis ĵeti al ni en la vizaĝon, "Kio estas la impertinenteco?"

Post tio senkompate sekvis la batado kiu puŝfaligis la soldaton kaj oficiron.

Nutraĵo malbona. Laboro mortlaca. Batado sen kompato. Malgraŭ ĉiuj kuraĝaj decidoj de unuaj tagoj la moralo malleviĝis okulvide. Elĉerpitaj , malsanaj kaj senĉese turmentitaj ili sentis, kiel ili malrapide ŝanĝas je la sovaĝuloj.

La korboj plenaj de la argilo sur la ŝultroj de mortantaj.

La fervojo, kiu devis kunigi Barmon kun Indio kaj kiun tiuj ĉi homoj devis konstrui estas 400 kilometrojn longa. Ĉiu ŝpalo kostis la vivon de la homo. 12.400 de ili mortis ĉi tie laŭlonge de la fervojo aŭ en ombro de barakoj.

Miloj da aliaj kiuj travivis tion, sur la kripligita korpo forportis por ĉiam la malgajan memoron pri la rivero Kwai.

Nek la fortaj kaj bone nutritaj homoj ne tolerus tian mortlacigan laboron, kia estas la konstruado de fervojo ĝuste en la ĝangalo.

La militkaptitoj foriradis dum mateniĝo kaj foruzidaĝis en la laboro duonnudaj sub la bruliganta suno de Malajzio ĝis la nokto. Ili devis konstrui la gigantajn talusojn sur la deklivo de monto, porti ŝtonojn sur la ŝultroj kaj la argilon en la bambusaj korboj.

La vestaĵo, ja jam nur ĉifonoj, neniel ŝirmis ilin antaŭ la arda suno kaj moskitoj, per kiuj la lando estis plena.

Oni dormadis en la barakoj sur la tero, kiu estis kovrita per la foliaro kolektita en la ĝangalo. La nutraĵo: kutima moka porcio da rizo hibisko kaj aliaj vegetaĵoj kiujn ili kuiris por ke almenaŭ iom kvietigu la suferigan malsaton.

Post kelkaj semajnoj tiuj ĉi viroj "elektitaj pro ilia forto," ŝanĝiĝis je la amaso de skeletoj kun griza haŭto kaj enprofundiĝintaj okuloj en la sulkiĝinta vizaĝo.

Kvankam ĉiuj estas plenaj per vundoj, de tropaj vundoj, kiujn ofte penetras ĝis en la ostoj kaj puse putriĝas.

700 kilometroj de ĝangalo.

La ordono estis unusenca: Neniu devas forresti el la laboro sen la kuracista permeso!" Sed en la koncentrejo de morto estis nek unu kuracisto. La sekvoj estis klaraj.

Ĉiu matene en la longa vico, kiu iris en la laboro, estis la homoj kun la granda febro. Ŝancelpaŝadis kiel ebriaj.

Se iu sub la sun-komao kaj pro vipoj falis teren, ili lasis iln tie tutan tagon kaj neniu el tiuj skotaj knaboj, kiuj en unuaj tagoj ĵuris ke ili mortos fiere kaj digne jam ne havis fortoj preni la kamaradon sur la ŝultrojn kaj nekonsiderante la batadon forporti lin en la ombron de barakoj.

Nur la vespera homamaso de mortlacaj laborantoj trenis kun si ankaŭ la mortantojn kaj mortintojn kiuj dum tage falis, por ke ili enterigu ilin proksime de koncentrejo.

Neniu kuraĝis ŝajnigi, ke li ne li ne povas labori. La unuaj kaj la lastaj, kij tion provis, ili estis kvin amikoj, el la tria taĉmento "HIGHLANDERS". La grupo de japanoj kriegantaj en sia nekomprenebla lingvo alkuris, pendigis ilin duonnudajn sur la arbojn kaj senkompate vipis ilin kaj poste lasis ilin dum tuta tago je la libervolo al arda suno kaj al la pikanta insektaro.Forkuri? Multaj pensis pri tio. Dum longaj sensonĝaj noktoj, en la febro oni aranĝis la centojn de siaj fantastaj planoj, kiel oni povas suksesa veni al bordo kaj iri sur la maron. Sed japanoj ĉiutage moke diradis: "Nur forkuru. Ni ne kuros post vi. Ĉirkaŭ ni estas 700 da netrapenetrebla ĝangalo. Kaj tigroj kaj serpentoj havas ĉiam bonan guston."

60,000 da sklavoj

Kun la konstruado de la fervojo oni deziris komenci en la junio nu la militkaptitoj el la koncentrejo Changi venis sur la lokon ĝis en novembro. Tial la laborgrupestroj pelis per batado por ke la laboro procedu pli rapide, ĉiam pli rapide.

Sed la morto terure maldensigis la vicojn. Tiam la skotaj junuloj vidadis la longajn vicojn de sklavoj, kiuj alvenadis el Barmo, Tĥajlando, Malajzio kaj Javo. Ili neniam estis en la milito kun Japanoj. El iliaj timigitaj okuloj estis eble ellegi saman demandon: "Kial vi elŝiris nin el niaj hejmoj?" Kion malbonan ni faris? La terura milito konis nek leĝon, nek kunsenton. Japanaj soldatoj faris tra la vilaĝoj ĉiutage milittraserĉon kaj novaj vicoj da timplenaj azianoj iris al fervojo kie ili devis suferi kaj morti apud la militkaptitoj.

Sur la malbenitaj reloj estis devigitaj labori ĉirkaŭ 60.000 homoj.

Sur unu loko estis la laboro tre malfacila. Estis necese forigi la tutan monton de roko, kiu baris la vojon al la fervojo. Ili eksplod–pecigis ĝin per dinamito. La militkaptitoj transportis en la valon grandegajn ŝtonblokojn, liberigitaj per eksplodoj.

Kapitano Gordon skribas: "La japanaj inĝenieroj ofte elĵetis en la aeron la grupojn de militkaptitoj, fleksitajn sub la ŝarĝo. De tempo al tempo ili lasis deŝovi amason da teraĵo sur la militkaptitojn, kiuj estis tute bone videblaj. Tiuj ĉi akcidentoj estis ĉiutagaj...

Dek du senfinaj monatoj.

Restis ankoraŭ fini la plej malfacilan laboron, konstrui la ponton sur la abrupta bordo de rivero Kwai. Ili havis preskaŭ neniajn laborilojn.

En tiuj tagoj venis al la koncentrejo la konciza ordono:

Ek-labori devas ankaŭ la oficiroj.

Iom da oficiroj, kiuj restis ankoraŭ vivi, konsiliĝis kaj unu el ili respondis: -Ni ne devas labori kaj vi al tio ne povas nin devigi. Ĝi estas la terura malobservo de internaciaj interkonsentoj. -Kiu ne laboros, tiu estos ekzekutita, -ili respondis.

-Bone ekzekutu nin.

La reakcio de japanoj ne lasis je si longe atendi.

Ili ordonis kolektiĝon de ĉiuj militkaptitoj antaŭ la barakoj. La oficirojn ununflanken la soldatojn je la duan. Kamiono de japanaj soldatoj ĉirkaŭadis la soldatojn. Unu japana oficiro ekkriegis kelkajn vortojn kaj la interpretisto tradukis:

Se vi tuj ne komencos labori ni mortpafos duonon de viaj kaptitoj.

La skotaj oficiroj ekhororiĝis. Nun temis ne pri iliaj vivoj sed pri la vivoj de soldatoj. Ĝi estis la neaŭdita perforto, sed ili ne povis allasi, ke la soldatoj oferu sin.

-Antaŭ tia terura malobservo de ĝenevaj interkonsentoj ni estas devigitaj cedi.

Komenciĝis la konstruado de ponto.

En la filmo " Ponto sur la rivero Kwai"la militkaptitoj klopodis per ĉiuj fortoj konstrui la bonan ponton. La fakto ja estis alia. Se iu povis saboti, aŭ pli malrapidigi la laboro kaj eviti ĉe tio la bajonetojn, li tion faris. Al iuj sukcesis en la apogpilierojn enbori la kavojn, kaj ŝutplenigi ilin per termitoj, en la espero, ke la termitoj sinsekve difektos ilin.

De la malfruigo kaj de plilongigo estis tiom , ke la konstruado elpostulis dek du senfinajn monatojn.

"Ankaŭ Dio forlasis nin."

Ĉi tia multe da suferado superis la homajn fortojn. En la plej granda malespero, kiam la venkintoj, senĉese turmentis ilin tiuj ĉi viroj serĉis la helpon ĉe la kompatema Dio. Ili estis plej grandparte protestantoj. Komencis amase partopreni la diservon, kiun unu pastoro faris nokte en la plej granda barako. La militkaptitoj sur la genuoj kun ploro petegis Dion pri la liberigo. Sed Dio ne tuj elaŭdos niajn petojn. Dio ne estas la aŭtomato, en kiun sufiĉas ĵeti la monon kaj eliros, kion ni bezonas. Tiuj ĉi homoj ne havis tian fortan kredon, ke ili konfidu al sia ĉiela Patro ankaŭ, kiam ŝajnis, ke li ne aŭdas ilin. Ili baldaŭ laciĝis. Kaj, kiam ili vidis , ke Dio ne elaŭdis ilin, ili diris kun la amareco: "Ankaŭ tie supre estas neniu, kiu elaŭdus nin ...Kaj tiel ĉiu komencis vivi por si mem. Ĉiu ŝanĝiĝis je la sovaĝulo. Kapitano Gordon skribas: "La malamo de Japanoj estis el tago al tago pli granda, pli freneza, kaj ni jam konis nur la leĝon de ĝangalo, la leĝon de pli forta, la malamo de ĉiuj, kontraŭ ĉiuj. La militkaptitoj ŝtelis reciproke la nutraĵon, ankaŭ la vestojn, la multekostajn memoraĵojn, kiuj oni sukcesis kaŝi kaj poste tiojn vendis al Tĥajanoj. Iuj tiel profunde falis, ke faris la spionojn inter la kamaradoj, por ke ili klinigu al si la japanajn policistojn...Kiam iu falis en la laboro, la aliaj forturniĝis, kaj malbenis la Japanojn kaj tutan mondon. Neniu zorgis pri la frato, kiel Kaino.

LLALlLa militkaptitoj Japanaj soldatoj Kapitano Gordon skribasDu kaporaloj sur la rivero KWAIfaris tra la vilaĝoj ĉiutage milittraserĉon kajD

Kaj tamen dum-tempe io ŝanĝiĝis. Ĉirkaŭ du suboficiroj, kaparoloj Miller kaj Moore komenciĝis grupiĝi la pli malgrandaj grupoj kvazaŭ kondukitaj per ia instinkto. Miller estis protestanto Moore katoliko. Sed ili  kunkreskis kiel du fingroj sur unu mano. 

Miller devenis el la norda Anglio el Newcastelo. Hejme li estis ĝardenisto. Kiel la metodisto li estis profunde konvinkita pri la vero de kristana religio kaj en sia urbo li dediĉis sin al la instruado de religio. Li esperis, ke post la reveno li daŭrigos tiun ĉi laboron.

Gordon diras pri li: "Estas eble paroli pri li, ke la dia boneco brilis el liaj okuloj. Pacianco kaj pleno de kunsento neniam permesis, ke la mizeraj kondiĉoj, en kiuj ili vivis, pli malfortigu lian kredon, male, lia kredo ankoraŭ kreskis el tago al tago."

Denis Moore devenis el Skotlando, Greenock. Li apartenis en la formacion de radiotelegrafistoj. Gordon renkontiĝis kun li dum la studioj en Glasgov. Li malkovris en li la gajan knabon, ofereman amikon komplezan kunlabori kun ĉiu.

Nek Moore nek Miller permesis subpremigi per la terura vivo en la koncentrejo. La krudeco de vivo kaj de inspektistoj ne sciis rompi la belegecon de iliaj animoj.

Tiuj ĉi du simplaj knaboj renkontiĝis kaj tuj interkonsentis en la grandioza plano, helpi al tiuj tri miloj, kiuj ĉi tie en koncentrejo ĝisvivis malkovri antaŭ ili la signifon de vivo. Ili komencis per kapitano.

Sur la bambusa tatamo.

Post du jaroj en la tendaro de morto kapitano Gordon suferis kolapson. Malario, dizenterio, beri-beri jam dum la monatoj subfosadis lian sanon. Kiam malsaniĝis je la difterio la juna 27 jara kapitano komprenis, ke alvenis lia fino. Jam neniam li vidos sian verdan Skotlandon. Li ne kapablis moviĝi, kaj tiel trenis lin en la grandan hangaron, kie suferigis je centoj da vundigitoj kaj mortantoj.

Ĝi estis tre longa budo, malfermita por ĉiuj ventoj kaj al la venenaj skorpionoj, kiuj estis la plago de tiu regiono.

En la alta febro, kiu frapegis en la tempion kaj alkondukis lin en la deliron li vidis, kiel kliniĝas super li la flegisto kaj diras al li: "Bedaŭrindulo maljuna, jam multe ne restadas al vi, ĝoju, ke almenaŭ finiĝos por vi tiu ĉi hunda vivo!"

Poste li ordonis forporti lin sur la bambuan tatamon kaj iris diri al Miller Kaj Moore, ke por la kapitano ĉio  finiĝas.

Neatendita malkovro

La du kaporaloj alkuris. Ili estis la amikoj de kapitano kaj ili ne jesis kun la opinio de la flegisto. Gordon ne darfas morti.

En la neelĉerpebla zorgemo ili interŝanĝiĝadis ĉe lia lito kaj per ĉiuj eblaj rimedoj ili klopodis kapitanon resanigi. Ĝi estis tre malfacila. "Dum du kaj duono da monatoj ili redonis al mi vivon, pli bone dirite, ili alkondukis min al la nova vivo, al tute diferenca."

Dum tiuj du knaboj interŝanĝiĝadis ĉe lia lito kaj per ĉiu ebla maniero klopodis redoni al li la sanon, Gordon malkovris ion neatenditan:

"Tiuj knaboj havis ion, kio al ni, lastaj mankis.Ion, kion la malboneco en kiu ni vivis, ne sciis rompi.Ili havis la plej grandan forton en la mondo: la amon. La amon kiu forpelas la diablon de timo...La amon, kiu scias oferi la vivon por la fratoj...Se ni kaptitoj sur la rivero Kwai ne volas morti, ni devis ami reciproke kiel ili...

Interparolo dum nokto

Gordon malrapide resaniĝadis. Foje Miller sidis apud li. Ili komencis rakonti pri la signifo de vivo. Kial la homoj vivas kaj suferas sur la tero? Kaj ĉe tio Gordon preskaŭ ekkriis: "Kian signifon havas ĉi tiu vivo ĉi tie, ĉi tiu infero, kiun ni ĉiutage travivas? Kial ni devas tiel ĉi vivi?"

Miller respondis al li kun sincera simpleco: " Mi ne scias, sed Dio tion scias. Kaj foje komprenos tion ankaŭ ni. Ĝis tiam ni devas vivi, esperi kaj kredi, ke la vivo estas pli forta ol morto. La vivon donis al ni la Dio. De li ni ricevis ĝin, kaj se li donis ĝin al ni, ĝi devas havi certe ian signifon. 

Post longa pauzo Gordon ekmurmuris: "Mi serĉis Dion kaj mi ne trovis lin."

"Dio estas pli multe proksima al ni ol ni pensas," respondis Miller. "Sinjoro kapitano, ĉu vi konas la malnovan anglan poemon?

Mi serĉis mian animon kaj mi ne sukcesis trovi ĝin.

Mi serĉis mian Dion, sed li ne anoncis sin.

Mi serĉis mian fraton, kaj en li mi trovis ĉion."

Kaj de tiu tago komencis serĉi ankaŭ la kapitano Gordon.

Kaj ĉefe neniajn predikaĵojn.

Tuj post la resaniĝo de kapitano Gordon, venis viziti lin unu serĝento, Aŭstraliano, kun iu embaraso, sed ĉiu malfermeco li diris al li:

"Aŭdu, mi kaj miaj kamaradoj ĉiutage demandas, ĉu tamen nur ne estos iom da vero en tiu kaptilo, en tiu kristaneco, io, kion ni ĝis nun ne sciis ekkapti."

"Kaj kiel vi povis ion tian ekpensi?"

"Nu vi scias, kiel ĝi estas. Ĉi tie ni devas elsuferi multe da malbono, ĉu ĝi ne ŝajnas al vi? Nu tiel la homo pensas, se je la unu flanko estas tiom da malbono, tiel je la dua flanko devas esti ankaŭ la bono, ĉu ne vere?"

"Kaj kion vi ja volas de mi?"

"Por ke ankaŭ vi partoprenu nian kunvenon kaj por ke vi gvidu la debaton. Nur tion. Vi scias, ni estas nesciuloj,...Sed por ke ni komprenu nin, neniajn predikojn..."

Kaj tiel kapitano Gordon partoprenis la unua kunvenon sed tuj de komence li akcentis, ke pri la religio li scias tre malmulte. Ĝis nun lia kristaneco estis nur io konvencia. Nu eble li provos reciproke klarigi la opiniojn...

Trairi al la agoj

Ili komencis kune legi la Evangelion. Kapitano klopodis traduki ĝin en la simplan parolon de soldatoj, kvankam ĝis nun li legis ĝin tre malofte.

La Filo de Dio, kiu laboras, kiu suferas tiel same, kiel ili, kiuj batalas kontraŭ la forto de malbono, kiel la viva staturo tre proksime alo ili, kaj kapabla al ili helpi.

La Filo de Dio suferas la morton, nenio povas haltigi lin venki. Tiu ĉi forto trasuferi la malbonon, estos de nun ankaŭ ilia forto.

La amo, per kiu Kristo amas ĉiujn homojn, estas la amo, per kiu Dio

amas ĉiun el ili, ĉiun militkaptiton sur la rivero Kwai. Nun ili jam scias, ke malgraŭ ĉio Dio amas ilin, la vivo jam ne estas infero, nek la tendaro de morto. Certaj pri tiu amo kaj apogante sin sur Kristo suferanta kiel ili, ili venkis la fortojn de malbono, kiuj ĉirkaŭadas kaj ili klopodos alkonduki la amon al prospero ankaŭ ĉe la ponto sur la rivero Kwai.

Tiuj ĉi vesperaj kunvenoj allogis komence nur kelkajn kaptitojn, sed baldaŭ estis dekoj kaj centoj de ili.

La Evangelio estis la havaĵo, kiu lumas kaj kondukas.

Kun ĉi tiu apogbazo ili provos trairi al agoj.

La aliaj

Tuj proponas sin por la servoj de malsanuloj. Multaj kaptitoj havas atrofiajn muskolojn. Kia ajn movo kaŭzas al ili grandajn dolorojn.

Tiel iuj el la grupo de Gordon fariĝas masaĝistoj. Per longa masaĝo de muskoloj ili atingas, ke la malfortuloj komencas iradi kaj havas ĝojon el la movoj kaj ili estas kapablaj serĉi por si la nutraĵon. Ankaŭ Gordon kiu apartenis ankoraŭ inter labormalkapablaj aldonis sin al la masaĝistoj kaj klopodas altigi la moralecon de malsanuloj.

Tio, kio nun okazas en la koncentrejo similas al la miraklo. La viroj, kiuj dum la monatoj estis je la rando de la malespero, aldonas sin al la malgranda grupo, kiu trovis la kuraĝon ami.

La militkaptitoj, kiuj luktis kiel la bestoj pri la peceto de pano, nun dividas pri ĝi kun la kamaradoj. Iuj kun la risko oferi la vivon klopodis sukcese foriri el la gardata koncentrejo por serĉi la nutraĵon kaj kuracilojn ĉe la tĥajaj kristanoj, kiuj vivis en la arbaroj. Ne por si, sed por aliaj!

La trezoroj en la ĝangalo

La plej malfeliĉaj el la malfeliĉuloj estas tiuj, kiuj perdis la piedojn. Operaciitaj per la ĉarpentiloj sen la anestetikaj rimedoj kontraŭ gangreno, ne estas kapablaj ekmoviĝi kaj serĉi la nutraĵon por si. Forlasitaj kaj malgajaj ili atendas morton, kiu ne lasas longe atendi je si.

Sed fariĝis miraklo. Certa inĝeniero kaj ia metiisto kunigis siajn klopodojn kaj sukcesis al ili kunmeti la artan piedon. Materialo:Ligno, bambuo, lado el la konservaj skatoloj. Kaj tio sufiĉas, por ke la genuo fleksiĝu.

Sed da kripluloj estas tutaj centoj. Kiel kontentigi ĉiujn? La inĝeniero kaj metiisto ne perdas kuraĝon. Ni instruos la militkaptitojn produkti la partojn. Poste ni ilin kunmetos kaj ni havos sufiĉe da piedoj. Ili ekorganizis la malgrandan produktejon. Kiu povas moviĝi, kolektas en la ĝangalo la lignon, bambuon kaj forĵetitajn ladajn skatolojn de konservoj. Ankaŭ kripluloj mem komencas labori. Ili produktas la unuopajn konsistaĵojn. Ki

Kiam la protezoj estis pretaj, la produktado ne finiĝis. La invalidoj, kiuj ne povis iradi labori, produktas la sandalojn por la laborantoj, kiuj devas labori en la tereno plena de dornoj kaj de akraj ŝtonoj.

Iuj, kiuj estas spertaj en botaniko, organizas ekspedicion en la ĝangalon kaj kolektas la kuracherbojn kontraŭ disenterio, lakso kaj malario. En urĝaj kazoj inter la invalidoj kaj inter la sanaj troviĝas ankaŭ la volontuloj, kiuj donas la sangon por transfuzio. Sed pli ol la sango redonadis la vivon la kredo.

La samuraja glavo

En ĉiu bloko estis nun iu heroo. En la tendaro de morto kaj malespero nun multiĝas la ekzemploj de oferema kaj nekredebla amo.

En la barako de Anguso Mac Cillivray, skoto malmola kiel la roko, kiun la japanoj tage punas, estas unu tre malsana.

La leĝo de koncentrejo estas terura: La malsanuloj, kiuj ne laboras, ricevadas neniun nutraĵon. Anguso ĉiu tage iras en laboron, li prenas sian porcion kaj portas ĝin al la malsanulo. Li mem silentigadis sian malsaton per vegetaĵoj kaj radikoj. Post la monato lia kamarado resaniĝis, sed Anguso en la laboro svenfalis kaj mortis.

Foje vespere post laboro kalkulis la patrolo ŝovelilojn kaj anoncis, ke unu mankas.

Al ĉiuj oni ordonis kolektiĝi kaj ĉefulo komencas kolere: - Ŝtelis ĝin iu el vi. Li volas vendi ĝin al tĥajanoj. Se mi ne trovos la kulpulon, mi ordonos mortigi vin ĉiujn.

La militkaptitoj tremas. Ili scias, ke tiu rabobesto ne ŝercas. Kaj tiel unu juna Skoto elpaŝis el la vico kaj trankvile diris: - Mi prenis ĝin.

Tuj sur la loko mortigis lin. Post la momento, kiam ili denove kalkulis la ŝovelilojn, ili konstatis, ke mankas nek unu. Ili erarkalkulis.

Certa Aŭstraliano sukcesis trairi tra la ĉeno de gardistoj. Li iris al la tĥajanoj serĉi la kuracilon por sia malsana kamarado. Ĉe la reveno ili kaptis lin. Estas nur unu puno: morto!

Tuj forkondukis lin sur la ekzekutejon. La kamaradoj staris iom fore, tremigas ilin kolero kaj doloro. La kondamnito eltiris el la poŝo Evangelion, donis ĝin trankvile al kapitano Gordon kaj diris:-Bone estas tiel, ne timu pri mi.

Li genuis kaj ekklinis la kapon kaj tra aero eksiblis la samuraja glavo.

Ĉenforma reakcio

La fervojo estas preta. Restadas ankoraŭ fari iajn finigajn laborojn kaj fiksi iujn partojn.

Oni ŝanĝis ankaŭ iujn kruelajn gardistojn. Nun povas la militkaptitoj iom ripozi. Jam oni ne aŭdas de mateno ĝis vespero tiun kriegon, kiu incitis ĝis elĉerpiĝo.

Iuj japanoj komencas admiri la fantazion de militkaptitoj. Gardistoj ie-tie fermis la okulojn kaj iliajn kunvenojn fine partoprenas unu kapitano.

Nun estas la vesperoj pli longaj kaj pli pacaj. Espero revenis. Kial ne estus eble organizi iun pli malgrandan klerigan kurson?

Tiel naskiĝis la universitato en la ĝangalo. Komenciĝis diversaj kursoj: Matematiko, filozofio, natursciencoj, historio, lingvoj: latino, greka lingvo, sanskrito kaj rusa lingvo.

Ili havas neniajn librojn, sed la instruistoj helpas al si per memoro, ili skribas la kompendiojn sur ĉifonojn de papero. Ĉiu, kiu finas sukcese la kurson, fariĝas instruisto por aliaj. Kaj tiel dum mallonga tempo per la ĉenforma reakcio disvastiĝas la kulturo en multaj siaj formoj.

Poste hazarde aperas ankaŭ la libroj. Japanoj ŝtelis ilin en iu kolegio en Singapuro, kaj alportis ilin kun si, por ke ili havu la paperon por cigaredoj.

La militkaptitoj faris tuj el ili la malgrandan senĉese sieĝatan bibliotekon.

Certa juna soldato el la propra iniciativo kolektis ĉiujn bibliojn, kiuj troviĝis en la tendaro kaj aranĝis la "pruntedonejon de biblio." Biblion oni pruntedonis nur por unu horo, tia granda estis la intereso pri ĝi. Li mem postefaris ĉiuhore la rondiron, por ke li pruntedonitaj ekzemplerojn kolektu kaj donu ilin al la pluaj.

Kaj laste la plej granda inventaĵo. Radioteknikoj el la konsisteroj kiujn ili prenis de la japanoj konstruis la malgrandan radioaparaton, per kiu ili fine ekscias pri la libera mondo kaj pri la evoluo de milito. Al ĉiuj revenas la espero.

Galerio en la ĝangalo

En la vivon en la koncentrejon timeme revenas ankaŭ la arto. En la barakoj ie tie troviĝas el la ligno skulptita kapo, la kolorportreto aŭ malgranda vaporŝipo el la bambuo. En la ĝangalo estas sufiĉe da ligno de diversaj koloroj. Pentristoj dispistas la karbon, ŝtonojn kaj kuiras diversajn vegetaĵojn, el kiuj ili produktas la anstataŭajn kolorojn.

Baldaŭ malfermiĝas la galerio en la ĝangalo, kaj ĉirkaŭ 40 artistoj ekorganizas la "Ekspozicion de arto."

Sed la plej sensacia estis la estiĝo de orkestro. La veraj artistoj kun la senfina pacienco produktas la diversajn muzikinstrumentojn el la bambuo kaj el la diversaj tipoj de la malplenaj kukurboj. Ili kolektis la restaĵojn de malnova regimenta kapelo.

La Ruĝa kruco, kun kiu ili sukcese kuniĝis, sendis ses violonojn. La malnovaj bareloj de oleo tegitaj per ledo ŝanĝiĝis je la tamburoj. Knaboj elserĉis la fortajn bambuojn, disfendigis ilin kaj sur la internan flankon skribis la partiturojn. 

Foje dum unu neforgesebla nokto en la natura amfiteatro, kiu subenkliniĝis je la fino de la koncentrejo, la orkestro komencis la kvinan simfonion de Beethoven. Neniu sukcesis reteni la larmojn, kiam eksonis la potenca enkonduko de simfonio kaj, kiu sonis tra kreskaĵaro de ĝangalo, kaj inter la tomboj de grandega tombejo.

Post la kvina sekvis la selekto de diversa muziko ĝis la skotaj popolkantoj, kiujn akompanis la eksplodo de entuziasmo kaj la potenca kanto de ĉiuj militkaptitoj.

Ankaŭ tiuj plej malsanaj lasis sin transporti sur la ŝultroj al la koncerto. La muziko montriĝis kiel la magia kuracilo por la animoj kaj por la korpoj. Ĝi memorigis, ke tie malproksime malantaŭ la ĝangalo ekzistis ankoraŭ la mondo de belegeco kaj de boneco. Kaj ke estas necese braviĝi, ke estas necese vidi, se iu volas reveni en ĝin kaj vidi ĝin.

 La danco lotusfloro

La koncerto surprizis la rigardantojn, ankaŭ la Japanojn. Ĝi estis io nekredebla, ke tiuj homoj kun la ŝvelintaj kaj pezaj manoj de laboro kaj kun la elsekitaj kapoj per la Malajzia suno estis kapablaj malkovri en la profundeco de koro tiajn grandioze sublimajn melodiojn kaj ravigajn nostalgiajn kantojn. Ili estis tiel surprizegitaj, ke ne kuraĝis ne permesi mallonge post tio la konstrŭadon de malgranda teatro.

El la argilo kaj el la kuirita arboŝelo la militkaptitoj produktis la tenerajn koloraĵojn.

Ili surfrotadis ilin sur la sakojn de rizo, kaj verkis admirindajn scenojn. Mankis al ili la skribitaj dramoj, kaj neniu sciis parkere iun Shakespearan, aŭ Marloovan tragedion. Nu oni improvizis la muzikajn komediojn. Kaj la kompreno inter la publiko kaj aktoroj kovris ĉiujn mankojn-.

Unu eŭraziano el Java prezentis la eksterordinare kortuŝan dancon "lotusfloro"

De nun ĉiu vespere eksonis la malrapidaj sublimaj ĥoraloj de la malproksima hejmo kaj finiĝadis per la psalmo 22. "La Eternulo estas mia Paŝtisto"

La vivnivelo leviĝadis. Al ĉiu revenadis la reciproka amo vivi, ne morti. Revenadis la reciproka konfido. Oni ĉesis ŝteli. En la servo al aliaj trovis la motivon vivi ankaŭ plej grandaj malesperuloj.

La koro de koncentrejo

Ankoraŭ pli frue, ol en la koncentrejo aperis orkestro kaj teatro, ili konstruis la preĝejeton. Ĝi ne havis murojn. Tegmento estis el kano kaj el bambuo. Ĝi kuŝis sur la kvar kolonoj enfrapitaj en la teron. La preĝejeto malriĉa kaj mizera, nu ĝi tamen estis la koro de koncentrejo. Diservoj okazis ĉe la trembrila lumo, de meĉo el stupo, kiu naĝis en ladskatolo de konservaĵo.Super la granda altaro el bambuo diestendis siajn brakojn la granda kruco.

Alvenadas ĉi tien la kristanoj de ĉiuj konfesoj. Ili ekgenuas kaj preĝas por ĉiuj.Ĉi tie la timiga homamaso de izolitaj unuopuloj ŝanĝiĝas je la komuneco, je la granda familio.

La Kristnasko en jaro 1944. La du antaŭaj Kristnaskoj estis nur la amara soleco. Sed dum tiu ĉi Kristnasko mi, kapitano gordon, partoprenis la noktomezan Diservon. La plej kortuŝa en mia vivo...

Multajn vesperojn ni dediĉis por la preparo de tiu ĉi Kristnasko. Ni preparis la kuketojn...Niaj kuiristoj kun la senmezura klopodo preparis la belegan rizpudingon laŭ angla maniero, kun la citronŝelo kaj kun la palma sukero.

La plej malfacila preĝo.

"Mi neniam forgesos, -diras kapitano Gordon-la tagon, kiam la juna oficero preĝis kun ni, la "Patro nia". Kiam oni alvenis al la vortoj :"Kaj pardonu al ni niajn ŝuldojn, kiel ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj", ĉiuj mutiĝis. Neniu kuraĝis eldiri ilin, preĝis ilin nur li mem.

Post la momento de silento li ekripetis ilin kaj nun kune kun li preĝis ilin la centoj da voĉoj, fiksdecide kaj iuj ankaŭ kun ploro.

Fine ni ekkomprenis la signifon de homa suferado. Ni ekkomprenis, kian signifon ĝi havas en la homa vivo. Ni jam ne rigardis nin, kiel la ofero de kruela ironio kaj ni konsciis, ke la suferado ne originas de la Dio, sed ĝi naskiĝas el la malbonintenco kaj malsaĝeco de homoj.

Ni fine komprenis, ke la malbonecon estas eble venki kaj superi nur per la amo al la fratoj, kiam ni dediĉos nian vivon al tiuj , kiuj suferas pli ol ni. Ni fine ekkomprenis, Kial Dio permesis, ke multaj el ni suferu tiel terure.

Ni devis en la frata amo kaj en la reciproka oferemo malkovri la plej profundan signifon, la plej mirindan misteronde homa vivo.

De tiu momento nia malamo kontraŭ japanaj draboj pli malgrandiĝadis. Anstataŭ ĝin la pli justa rigardo je ilies pozicio.

Ili estis la mizeraj soldatoj, al kiuj de infanaĝo oni enbatadis en la koron la sensencan adoradon de patrujo, la fanatikan malamon kontraŭ la fremduloj, la religion sen amo, sen la kompato, la blinda obeemo al imperiestro kaj la freneza entuziasmo por la milito kontraŭ la blankuloj. Ĉu estis eble atendi, ke tiuj homoj havos la kunsenton kaj la amon al militkaptitoj?

La vagonar el Barmo

Printempo 1945. Al kapitano Gordon oni, konfidis unu taĉmenton de laboratoj, kiuj devis esti translokigitaj al la nova laborloko.

"Ni staris sur la stumpa relparo kaj ni atendis la alkroĉon. Malproksime de la malgranda vilaĝo traveturis la vagonaro kun la vunditoj. Ĝi estis la militvagonaro, la vagonoj troplenigitaj per vunditaj Japanoj. Ili revenadis el la barma fronto. Ili estis en terura stato. En la nepriskribebla malpureco, en la ĉifonoj, ili mortadis pro malsato, kovritaj per vundoj, en kiuj svarmis la vermoj.

Neniu donis ordonon, kaj neniu priatentis iliajn gardistojn. Miaj viroj elvagoniĝis, eniris en la japanan vagonaron , purigis iliajn vundojn, alportis akvon kaj dividis kun ili sian porcion de rizo.

Ili jam ne vidis en ili la malamikojn sed la kunulojn en la mizero kaj sufero." 

La sciigo kiel la fulmo el la hela ĉielo.

La sciigo kiel la fulmo el la hela ĉielo.Kelkaj horoj post la deĵeto de la atombombo sur Hiroŝimon kaj Nagasakon, la malgranda kampa radioaparato anoncas la nekredeblan sciigon: Japanio kapitulacas! Estas fino de milito!

La koncentrejaj provosoj-jam ne estis de ili multe- scias, ke la sciigon tiel, kiel ili, samtempe ekscias ankaŭ la malliberuloj. La anonco , pri la japana kapitulaco konsternis ilin. Ili atendas kun la hororo, ribelon en la tendaro kaj la venĝon pro subpremo. Ili ne kredas al la propraj oreloj, kiam anstataŭ la ekkrioj ili aŭdas la grandiozan kantĥoron, la kanton de ĝojo pro la libereco.

La kanto ankoraŭ ne finiĝis. Ĉiuj militkaptitoj iras unue kantante kaj poste en la plej profunda silento al la monteto super la koncentrejo. Ĝi estas la monteto, kiu vidis la kruelan morton de iliaj kamaradoj. Ĝi estas la malpermesita monteto,sur kiu devis supreniri neniu, por ke li rigardu la profundan valon de Tĥajo, neniu krom tiuj, kiuj estis kondamnitaj al morto. Ili restadas ĉi tie dum du horoj en la tuta silento. Ili pensas pri la mortintaj amikoj, ili pensas pri la fino de milito, pri siaj hejmoj, kiujn ili baldaŭ ekvidos. Tion ili jam precize sciis. Ili pensis pri Dio...kaj sentas, kvazaŭ kun ili estus fariĝinta la miraklo.

La miraklo ne estis tiom en tio, ke ili ĉi ĉion travivis, sed en tio, ke ĉe la konstruado de fervojo malkovris la sencon de propra vivo.

Jes, en tiu lasta jaro post la tagoj de la nigra malespero ili ekkomprenis, ke la vivo havas signifon. La vivo estas por tio, por ke ni donu ĝin al aliaj en la amo kaj en la oferemo.

Dum li ne trovis siajn fratojn

La restintaj de la rivero Kwai revenis hejmen. La granda parto el ili dediĉis sian vivon al siaj fratoj. Ĝis hodiaŭ la centoj da kuracistoj, profesoroj kaj socialaj laboruloj, edukitaj en la infero de ĝangalo, oferas ĉiujn horojn de sia vivo, por ke ili helpu al malriĉuloj, mizeruloj kaj al la malesperuloj.

Kapitano Gordon fariĝis pastoro, kaj dediĉis sian vivon al junaj studentoj, ĉar li mem vidis el la proksimeco, en kian profundaĵon de brutaleco povas veni tiu, kiu pensas nur pri si mem, kaj kian altecon povas atingi tiuj, kiuj trovis Dion, kiam ili serĉis la fratojn. Mi vidis, ke la junularo de ĉi tiu epoko serĉas Dion en la mallumo kaj ne povas trovi lin. La studentoj kaj studentinoj el ĉiuj flankoj venas al mi en la timego kun la demando, per kiu ankaŭ mi turniĝis al Miller sur la rivero Kwai: "Por kio ni estas en la mondo?" Kaj mi respondas per la versajxoj de nekonata poeto, kiun instruis al mi Miller: La poeto vane serĉas sian animon kaj sian Dion, ĝis li ne komencis serĉi siajn fratojn. En ili li trovis ankaŭ sian Dion, ankaŭ sian animon, kaj ĉion.

Ili ne revenis

Nek Moore nek Miller ekvidis la verdajn herbejojn de Skotujo. Mooren oni sendis labori en Japanujon kun la grupo de kamaradoj. Ili foriris kun la rideto, plena de espero kaj konfido. Dumvoje ilies ŝipo estis torpedita kaj neniu savis sin.

Milleron oni krucumis. Alnajligis lin sur la arbon la certa oficiro, kiu malamis lin pro lia senĉesa rideto kaj pro la nevenkebla firmeco de lia spirito. Ĝi okazis kelkaj tagoj antaŭ liberigo.

Ili ne revenis, sed sian mision ili plenumis ĝis la lasta litero.